Các bệnh lý về xương khớp luôn gây ra những cơn đau khó chịu và bất tiện cho bệnh nhân. Với sự tiến bộ của y học, kỹ thuật siêu âm khớp ra đời đã giúp phát hiện và điều trị các bệnh lý về xương khớp hiệu quả. Trong đó, điển hình là kỹ thuật siêu âm khớp khuỷu. Để biết thêm thông tin về phương pháp này, mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây.

1. Giải phẫu học vùng khuỷu

Khớp khuỷu hay còn gọi là khớp khuỷu tay, là cấu trúc nằm giữa cẳng tay và cánh tay. Khớp khuỷu tay giữ vai trò quan trọng trong cử động của con người, giúp cơ thể thực hiện các cử động gấp duỗi, sấp ngửa cẳng tay một cách dễ dàng.

Hình ảnh khớp khuỷu và các gân, cơ vùng khuỷu

Cấu tạo giải phẫu học vùng khuỷu gồm:

Xương và các khớp vùng khuỷu: Khớp khuỷu là tổ hợp gồm 3 khớp:

- Khớp cánh tay - trụ: thực hiện động tác gấp duỗi cẳng tay, giữ vững khớp khuỷu.

- Khớp cánh tay - quay: là khớp giữa chỏm con và chỏm xương quay, có vai trò xoay cẳng tay và gấp duỗi cẳng tay.

- Khớp quay - trụ: khớp giữa khuyết quay xương trụ và chỏm xương quay, tham gia vào hoạt động sấp ngửa cẳng tay.

Bao khớp và dây chằng: 

- Bao khớp: chứa các túi hoạt dịch vùng khuỷu.

- Dây chằng quanh khớp: gồm dây chằng vòng, dây chằng bên quay và dây chằng bên trụ, có vai trò cố định các đầu xương với nhau, tạo phối hợp nhịp nhàng khi cử động khớp.

Các nhóm cơ chính quanh khuỷu:

- Nhóm cơ phía trước: gồm có gân bám tận cơ nhị đầu (thực hiện động tác gấp duỗi cẳng tay), gân cơ cánh tay và cơ cánh tay quay (thực hiện động tác gấp cánh tay).

- Nhóm cơ phía sau chỉ gồm gân cơ tam đầu cánh tay, thực hiện động tác duỗi cẳng tay.

- Nhóm cơ phía ngoài gồm các gân duỗi chung bám lồi cầu ngoài.

- Nhóm cơ phía trong gồm các gân gấp chung bám lồi cầu trong.

Các túi hoạt dịch quanh gân và xương: Các túi hoạt dịch có vai trò quan trọng làm giảm ma sát giữa các xương và gân khi chúng trượt lên nhau.

Động mạch và thần kinh vùng khuỷu:

- Động mạch cánh tay.

- Thần kinh vùng khuỷu gồm thần kinh quay, thần kinh trụ và thần kinh giữa, có vai trò nhận cảm thần kinh tại các ngón tay.

2. Thế nào là siêu âm khớp khuỷu?

Khớp khuỷu là khớp tương đối nhỏ và nằm trên bề mặt. Vì thế, việc kiểm tra khớp khuỷu bằng phương pháp siêu âm rất thuận tiện và dễ dàng. siêu âm khớp khuỷu là một trong những kỹ thuật được lựa chọn hàng đầu trong nghiên cứu khớp này. 

Thực hiện siêu âm khớp khuỷu cho bệnh nhân

Siêu âm khớp khuỷu là phương pháp kiểm tra sức khoẻ của khớp khuỷu bằng cách sử dụng các sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh. Sóng siêu âm được sử dụng trong kỹ thuật này có tần số khoảng 7,5 MHz. Kỹ thuật này có những ưu điểm là thực hiện đơn giản, tiết kiệm chi phí và cung cấp thông tin chính xác, vì thế được sử dụng nhiều trong hỗ trợ chẩn đoán các bệnh liên quan đến khớp khuỷu. 

Cấu trúc được đánh giá trong siêu âm khớp khuỷu gồm có: sụn khớp, bao khớp, bao hoạt dịch, gân và cơ liên quan đến quá trình gập - duỗi khớp, thần kinh khớp. Vì thế, kiểm tra khớp khuỷu bằng siêu âm có thể phát hiện nhiều bệnh lý thường gặp tại khớp khuỷu. Khi thực hiện siêu âm khớp khuỷu, bệnh nhân có thể ngồi hoặc nằm trên giường bệnh.

3. Các phương pháp siêu âm khớp khuỷu

Có bốn phương pháp tiếp cận trong siêu âm khớp khuỷu:

- Tiếp cận mặt trước khuỷu: Để thực hiện, bệnh nhân đặt cánh tay duỗi thẳng, bàn tay ngửa lên trên. Quét đầu dò siêu âm trên vị trí gấp cánh tay. Phương pháp này có thể quan sát các gân, cơ bám vùng khuỷu và túi hoạt dịch.

- Tiếp cận mặt ngoài khuỷu: Khi thực hiện siêu âm, bệnh nhân đặt cánh tay hơi cong vào khớp. Để tránh những đứt đoạn một phần của dây chằng, cần phải so sánh dữ liệu với sự mở rộng đầy đủ của khớp khuỷu tay. Quan sát mặt ngoài khuỷu sẽ thấy được mỏm xương quay, gân gấp chung và các cơ vùng khuỷu.

- Tiếp cận mặt trong khuỷu: đầu dò siêu âm được quét trên vùng da mặt trong của vùng khuỷu tay. Ở mặt trong khuỷu sẽ quan sát được các gân duỗi chung, dây chằng bên trụ và các cơ duỗi.

Tiếp cận mặt sau khuỷu: thực hiện quan sát mặt sau khuỷu, bệnh nhân gấp cẳng tay sao cho tạo một góc < 90 độ với cánh tay. Quét đầu dò tại vị trí mặt sau trên cánh tay. Có thể quan sát được cơ tam đầu đùi cùng các cơ khuỷu.

Các phương pháp siêu âm khớp khuỷu 

4. Siêu âm khớp khuỷu phát hiện được gì?

Vùng khuỷu ngoài: 

Tổn thương gân duỗi chung: 

- Siêu âm vùng khuỷu giúp hỗ trợ chẩn đoán khi nghi ngờ bị tổn thương vùng khuỷu hoặc đánh giá đáp ứng của liệu pháp điều trị.

- Hình ảnh siêu âm cho thấy gân phản âm kém, phù nề, mất hình ảnh thớ sợi, tụ dịch quanh gân, có thể có vôi hoá trong gân. Siêu âm doppler có thể thấy hình ảnh tăng tưới máu.

Tổn thương dây chằng bên quay:

- Siêu âm kết hợp căng khép cẳng tay sẽ cho kết quả chính xác hơn khi phát hiện các tổn thương dây chằng bên quay.

- Siêu âm cho thấy hình ảnh mất liên tục các sợi gân. Nếu dây chằng rách hoàn toàn sẽ kèm hình ảnh tụ máu xung quanh.

Vùng khuỷu trong: 

Tổn thương gân gấp chung:

- Viêm gân gấp chung cho hình ảnh siêu âm phản âm kém, phù nề, tụ dịch quanh gân.

- Siêu âm doppler cho thấy tăng tưới máu.

Tổn thương dây chằng bên trụ:

- Siêu âm cho thấy dây chằng dày hơn, tụ dịch hoặc vôi hóa trong dây chằng, dây chằng phản âm kém.

- Trong trường hợp dây chằng bị rách hoàn toàn sẽ cho khoảng trống hồi âm kém ở giữa hai đầu dây chằng.

Vùng khuỷu trước:

Đứt gân bám tận cơ nhị đầu:

- Gân đứt rời khi siêu âm sẽ thể hiện hình ảnh gân bị đứt đoạn, không liên tục, hồi âm kém, có tụ dịch quanh vị trí bình thường của gân.

- Rách bán phần và viêm gân cơ nhị đầu: hình ảnh siêu âm phản âm kém, bờ sợi gân mất liên tục hoặc uốn sóng.

Viêm túi hoạt dịch nhị đầu - quay: Siêu âm có túi tụ dịch hồi âm kém quanh gân bám tận cơ nhị đầu, có thể có dịch hồi âm hoặc khối vôi hoá bên trong.

Siêu âm có thể phát hiện viêm túi hoạt dịch vùng khuỷu

Vùng khuỷu sau: 

Đứt gân bám tận cơ tam đầu:

Siêu âm có thế mạnh giúp hỗ trợ chẩn đoán khi khó khám vận động do bệnh nhân bị đau vùng tổn thương. Siêu âm khớp khuỷu trong giúp xác định tình trạng tổn thương một cách chính xác.

Viêm túi hoạt dịch mỏm khuỷu:

Rách dây chằng hoàn toàn cho hình ảnh phản âm kém. Thường kết hợp siêu âm với làm căng dạng cẳng tay để chẩn đoán chính xác các bệnh lý ở vùng khuỷu.

Hội chứng ống thần kinh trụ hay thần kinh trụ không ổn định:

Hình ảnh dây thần kinh sưng nề, hồi âm kém, thể hiện tăng tín hiệu màu trên siêu âm doppler.

Có thể thấy, siêu âm khớp khuỷu giữ vai trò rất quan trọng trong chẩn đoán các bệnh tại khớp khuỷu. Vì thế, bạn nên tìm đến các cơ sở y tế để được thăm khám, thực hiện siêu âm khi thấy các dấu hiệu bất thường về xương khớp.

Bác sĩ Trần Văn Thụ

---