1. Viêm xoang là gì?

Xoang là những hốc rỗng, chứa đầy khí, nằm ở vị trí sau trán, mũi, và gò má. Bộ phận này có nhiệm vụ sản xuất chất nhầy đảm bảo không khí được lưu thông và bảo vệ cơ thể. Tất cả các xoang được lót bởi niêm mạc (mô mềm). Viêm xoang là tình trạng niêm mạc xoang bị viêm, gây tình trạng tích tụ chất lỏng hoặc chất nhầy bên trong. Đây được xem là môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các vi khuẩn, từ đó tiến triển thành nhiễm trùng.

2. Nguyên nhân gây viêm xoang là gì?

Những nguyên nhân phổ biến gây bệnh bao gồm:

- Virus

+ Thông thường các bệnh nhiễm trùng xoang đều bắt đầu từ những triệu chứng cảm lạnh. Nguyên nhân do virus, làm sung huyết các mô mũi, bịt chặt các lỗ thông dẫn lưu xoang.

+ Nếu xuất phát từ nguyên nhân này, mọi loại thuốc đều không có tác dụng, triệu chứng bệnh sẽ được cải thiện sau khoảng một tuần. Thuốc nhỏ thông mũi có thể được sử dụng nhưng không sử dụng quá 5 ngày để đánh rơi vào tình trạng lệ thuộc.

+ Biện pháp tốt nhất để ngăn ngừa xoang bị viêm do virus cũng tương tự như cảm lạnh và cảm cúm, đó là tiêm phòng vacxin cúm hàng năm

- Dị ứng: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người bị viêm xoang do dị ứng (viêm xoang dị ứng) có xu hướng bị nặng hơn so với bệnh nhân mắc bệnh do yếu tố khác. Do đó, nếu cơ địa dễ bị mẫn cảm với phấn hoa, lông vật nuôi, nấm mốc, nước hoa, hãy tránh xa những thứ này.

- Vi khuẩn: Nếu bị cảm lạnh và không có dấu hiệu thuyên giảm sau 10-15 ngày, nguyên nhân có thể do phế cầu khuẩn Streptococcus pneumoniae hoặc vi khuẩn Haemophilus Enzae. Đây là những vi khuẩn thường khu trú trong các khoang mũi họng, khi cơ thể gặp vấn đề về sức khỏe, phế cầu khuẩn sẽ phát triển và gây bệnh. Cảm lạnh sau một thời gian sẽ biến chứng thành viêm xoang. Tuy nhiên, may mắn là viêm xoang do vi khuẩn có thể được phòng ngừa bằng cách tiêm vacxin.

- Polyp: Polyp mũi thường là những u nhỏ lành tính phát triển từ các mô mũi hoặc xoang, khiến các hốc xoang bị tắc nghẽn, ngăn cản dịch mũi chảy ra và gây nhiễm trùng xoang. Những u nhỏ này cũng có thể hạn chế đường dân khí, gây đầu đầu, giảm độ nhạy của khứu giác. Thuốc xịt mũi Steroid thường được dùng trong điều trị viêm xoang do Polyp. Nếu điều trị không bỏ quả, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật.

- Ô nhiễm không khí: Không khí ô nhiễm góp phần gây kích ứng mũi, gây viêm, làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tình trạng càng nặng nề hơn nếu người bệnh đang bị dị ứng hoặc hen suyễn.

- Bơi/ lặn hồ bơi quá lâu: Nếu rơi vào tình trạng dễ bị nhiễm trùng xoang, bạn không nên bơi, lặn quá lâu trong hồ bơi. Chất clo có trong hồ bơi sẽ gây kích ứng niêm mạc mũi, gây viêm mô, hình thánh bệnh viêm xoang.

- Tần suất đi máy bay dày đặc: Càng lên cao, áp suất không khí càng giảm. Điều này sẽ gây áp lực tích tụ trong đầu, chặn đường dẫn khí và khiến các triệu chứng viêm xoang trở nặng. Để khắc phục, bạn có thể sử dụng thuốc nhỏ mũi hoặc ống hít trước khi máy bay cất/hạ cánh, giữ vùng xoang luôn sạch sẽ.

- Nấm: Nhiễm trùng xoang thường gặp ở người có hệ miễn dịch yếu nhưng người khỏe mạnh cũng không nằm ngoài nguy cơ. Aspergillus là loại nấm phổ biến gây viêm xoang. Khi hệ thống miễn dịch suy yếu, nấm có cơ hội phát triển, đặc biệt là trong môi trường ẩm và tối tăm như các xoang.

- Lạm dụng thuốc xịt mũi: Thuốc xịt mũi giúp làm sạch khoang mũi, giảm nghẹt mũi, nhưng cũng làm tắc nghẽn các mạch máu trong mũi. Vì thế, làm dụng thuốc xịt mũi có thể khiến các triệu chứng nặng nề hơn, đặc biệt khi không tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ.

- Hút thuốc lá: Khói thuốc lá cũng có khả năng kích ứng mũi và gây viêm, dẫn tới nhiễm trùng xoang. Lý do gây viêm là do hệ thống là sạch xoang tự nhiên của mũi đã bị tổn thương do khói thuốc.

- Bất thường bẩm sinh vùng mũi: Những bất thường ở mũi do bẩm sinh (như đường dẫn lưu hẹp, khe hở vòm miệng, lệch vách ngăn mũi,…) càng thúc đẩy nguy cơ nhiễm trùng xoang. Giải pháp phẫu thuật sớm sẽ giúp phòng ngừa và cải thiện các triệu chứng viêm xoang.

3. Phân loại viêm xoang

- Phân loại dựa trên mức độ bệnh

 + Viêm xoang cấp tính: Viêm xoang cấp tính xảy ra do nguyên nhân nhiễm trùng đường hô hấp trên với các triệu chứng giống như cảm lạnh (đau đầu, chảy nước mũi/nghẹt mũi, sốt, giảm độ nhạy của khứu giác, hôi miệng, đau quanh mắt, mũi và má,..)

+ Viêm xoang bán cấp: Nếu các triệu chứng trên kéo dài 4- 12 tuần, bệnh nhân có thể đã bước sang giai đoạn viêm xoang bán cấp. So với viêm xoang cấp tính, các triệu chứng của viêm xoang bán cấp thường ít nghiêm trọng hơn nhưng được xem là giai đoạn chuyển tiếp giữa viêm xoang cấp tính và mạn tính.

+ Viêm xoang mạn tính: Tình trạng viêm xoang kéo dài hơn 12 tuần, đồng nghĩa với việc người bệnh đã chuyển sang viêm xoang mạn tính. Nguyên nhân có thể do nhiễm trùng, nhưng chủ yếu đến từ polyp mũi (các khối u có cuống mềm hình thành ở niêm mạc) và vách ngăn mũi bị lệch. Tình trạng dị ứng với một số loại nấm, hoặc nhiễm nấm xoang cũng được xem là nguyên nhân gây viêm xoang mạn tính. Viêm xoang mạn được chia thành 3 loại: Viêm mũi họng mạn tính không có Polyp, viêm mũi họng mạn tính có Polyp và viêm mũi dị ứng do nấm. Thường gặp nhất là viêm mũi họng mạn tính không có Polyp. Các triệu chứng cũng tương tự như viêm xoang cấp tính.

+ Viêm xoang tái phát: Là tình trạng người bệnh trải qua các đợt viêm xoang cấp tính lại nhiều lần trong vòng một năm. Bệnh thường gặp ở những người bị dị ứng và hen suyễn.

- Phân loại dựa trên vị trí viêm

Căn cứ vào vị trí của xoang mà phân loại thành các bệnh lý sau:

+ Viêm xoang hàm trên: Các xoang hàm trên nằm ở vị trí phía sau xương gò má và là xoang cạnh mũi lớn nhất trong các xoang mặt. Biểu hiện là những cơn đau nhức vùng mặt, sưng quanh mắt và má, đôi khi xuất hiện tình trạng đau đầu.

+ Viêm xoang sàng: Xoang sàng nằm sâu trong hốc mũi, phía sau mặt trên nên những biểu hiện viêm cũng không rõ ràng. Người bệnh thường cảm thấy đau nhức đầu ở vùng gáy, bị chảy dịch mủ và ho kéo dài.

+ Viêm xoang trán: Nằm ở vùng trán, khi bị nhiễm trùng hoặc sưng, xoang trán sẽ gây tình trạng đau nhức vùng giữa trán lan sang thái dương. Ở giai đoạn nặng, xuất hiện tình trạng đau vùng hốc mắt.

+ Viêm xoang bướm: Xoang bướm nằm trong thân của xương bướm. Các triệu chứng khi bị viêm xoang bướm diễn tiến nhanh gồm sốt cao, rét run, nhức đầu, đau gáy, dịch chảy xuống mũi- họng. Lan nhanh chóng ra hai bên mắt và gây tỷ lệ tử vong rất cao.

+ Viêm đa xoang: là quá trình viêm niêm mạc của một hoặc nhiều xoang cùng lúc do nhiễm khuẩn từ một xoang lan sang các xoang khác, dị ứng, môi trường ô nhiễm, cấu trúc giải phẫu bất thường, cơ thể suy giảm đề kháng,…

4. Người bị viêm xoang thường có những triệu chứng gì?

Các dấu hiệu và triệu chứng viêm xoang cấp và mạn tính tương tự nhau, vì thế rất dễ gây nhầm lẫn. Người bị viêm xoang thường có các biểu hiện:

- Đau ở xoang: Đau là triệu chứng đặc thù của viêm xoang. Cơn đau có thể xuất hiện ở trán, hai bên mũi, hàm trên hoặc giữa hai mắt. Đôi lúc, nhưng cơn đau đầu sẽ xuất hiện nhưng chỉ thoáng qua. 

- Chảy nước mũi: Tình trạng nhiễm trùng xoang sẽ gây rất nhiều dịch tiết. Chất dịch xuất phát từ xoang bị nhiễm trùng đôi khi có màu xanh, vàng hay trắng đục sẽ chảy vào mũi, gây ra tình trạng sổ mũi. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, chất dịch không chảy vào mũi mà xuống phía sau cổ họng, gây ngứa ngáy hoặc đau họng. Hệ quả là những cơn ho kéo đến vào ban đêm khi bạn nằm ngủ và buổi sáng sau khi thức dậy. Giọng nói cũng trở nên khàn hơn.

- Nghẹt mũi: Nhiễm trùng gây phù nề vùng xoang và mũi, cản trở đường mũi thở dẫn đến nghẹt mũi. Vì thế, khứu giác sẽ kém nhạy cảm hơn so với người bình thường.

- Đau đầu: Liên tục phải chịu áp lực cùng với tình trạng sưng trong xoang là nguyên nhân gây ra những cơn đau đầu. Tình trạng đau nặng nề hơn vào buổi sáng do chất lỏng đã có cả một đêm để tích tụ. Cơn đau đầu cũng trở nên nghiêm trọng hơn khi ở trong môi trường có áp suất khí quyển thay đổi đột ngột (đi máy bay).

- Họng bị kích ứng và gây ho: Dịch tiết ra từ xoang rồi chảy xuống sau cổ họng là lý do gây ra những cơn ho dai dẳng, nhất là vào buổi sáng sau khi ngủ dậy. Không chỉ gây ho, khi cổ họng bị kích ứng cũng khiến người bệnh khó ngủ. Khi ấy, nằm ngủ ở tư thế ngửa hoặc kê cao gối sẽ giúp giảm tần suất và mức độ ho.

- Ngoài những dấu hiệu trên, bệnh nhân bị viêm xoang còn gặp phải các triệu chứng như:

+ Sốt

+ Đau tai

+ Đau răng 

+ Sưng vùng mặt

+ Hôi miệng

+ Mệt mỏi

5. Những ai dễ bị viêm xoang và cần đi kiểm tra xoang thường xuyên?

Người có nguy cơ cao bị viêm xoang cấp và mạn tính nếu rơi vào những trường hợp sau:

• Vách ngăn mũi lệch
• Có Polyp mũi
• Bị hen suyễn
• Nhiễm trùng răng và nướu 
• Hệ thống miễn dịch yếu
• Cơ địa bị dị ứng 
• Tiếp xúc nhiều với môi trường ô nhiễm như khói thuốc lá, khói bụi,… 

6. Các phương pháp chẩn đoán viêm xoang

- Nội soi 

+ Nội soi viêm xoang là phương pháp chẩn đoán bệnh thông qua kỹ thuật nội soi. Bằng ứng dụng các kỹ thuật nội soi mũi, nội soi tai, mũi, họng, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác tình trạng viêm, sưng, tổn thương ở các hốc xoang. 

+ Theo đó, một ống nội soi chuyên dụng có gắn đèn soi sáng và camera sẽ được đưa vào sâu các ngóc ngách của xoang mũi và tai. Camera ở đầu ống nội soi sẽ ghi lại các hình ảnh bên trong khoang sọ nơi mà ống nội soi đi qua. Những hình ảnh ghi lại sẽ được truyền lên một màn hình đã được kết nối sẵn gần đó, giúp bác sĩ nhìn thấy được các tổn thương bên trong các xoang mà không cần thực hiện phẫu thuật.

+ Với trường hợp nội soi viêm xoang, khi nội soi sẽ thấy các ống xoang tích tụ đầy dịch, mủ, có thể ứ thành cục gây tắc ống xoang, hoặc giăng thành các sợi lớn nhỏ, có đầu bám vào niêm mạc mũi. Song song đó có thể thấy lớn biểu mô niêm mạc mũi ửng đỏ, thậm chí sưng tấy làm giảm diện tích các ống xoang.

- Chụp X quang xoang

+ Chụp X quang xoang là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được sử dụng từ lâu. Mục đích của phương pháp này là giúp bác sĩ quan sát tình trạng bên trong các hốc xoang mà không cần phải dùng đến biện pháp mổ, nhờ đó giúp chẩn đoán chính xác loại viêm xoang dựa vào phim chụp.

+ Chụp X quang có thể gây nhiễm xạ cho cơ thể nhưng liều chẩn đoán của một lần chụp Xquang được đảm bảo nằm trong giới hạn an toàn và hầu hết không gây ảnh hưởng gì đáng kể cho sức khỏe. Do đó, người bệnh cũng không cần lo lắng về nguy cơ mắc bệnh ung thư do nhiễm xạ.

Hình ảnh chụp X quang xoang tư thế Hirtz và Blondeau tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

- Chụp cắt lớp vi tính xoang: Chụp cắt lớp vi tính xoang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X và máy tính để tạo hình ảnh lát cắt ngang qua vị trí các xoang. Hình ảnh cắt lớp vi tính có thể tái tạo MPR 3 mặt phẳng giúp bác sĩ đánh giá chi tiết giải phẫu các xoang, niêm mạc, các lỗ thông giữa các xoang và nhiều cấu trúc giải phẫu lẫn cận khác. Chụp cắt lớp vi tính xoang là kỹ thuật sử dụng nhiều tia X nên cân nhắc đối với trẻ em và chống chỉ định đối với phụ nữ có thai.

Hình ảnh chụp CLVT xoang tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

- Chụp MRI xoang: là phương pháp sử dụng từ trường mạnh, sóng vô tuyến và máy tính để tạo lên hình ảnh chi tiết qua các xoang. Kỹ thuật này giúp bác sĩ đánh giá chi tiết các xoang và các cấu trúc giải phẫu lân cận. Bên cạnh đó, vì chụp MRI không sử dụng tia X nên đặc biệt an toàn, không gây hại đến cơ thể. Tuy nhiên giá thành hơi cao.

Hình ảnh chụp MRI xoang tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

7. Muốn kiểm tra các bệnh về xoang cần đến đâu?

Khi bạn có bất cứ vấn đề gì về sức khỏe nói chung và các bệnh về xoang nói riêng, bạn hoàn toàn có thể đến MEDLATEC. Hệ thống y tế MEDLATEC với nhiều cơ sở trải dài trên toàn quốc, là địa chỉ thăm khám uy tín, tin cậy, được nhiều người tin tưởng. Chúng tôi, với máy móc, công nghệ hiện đại, đội ngũ giáo sư, bác sĩ lâu năm, nhiều kinh nghiệm hoàn toàn tự tin mang lại những trải nghiệm tuyệt vời dành cho bạn. Để liên hệ biết thêm thông tin chi tiết hoặc đặt lịch cho mỗi lần đến khám, vui lòng gọi số hotline 1900 56 56 56.

CN Nguyễn Văn Thuấn

 

---